Larruazala izaki bizidunen organorik handiena da, izan ere hauen gorpuzkera osoa estali egiten du. Hala ere, izakiaren arabera lodiera bat edo beste bat izango du. Espezien arabera ere, lodiera bat edo beste izango, guk gizakion azala aztertuko dugu.

Gure azala hiru zati edo geruza desberdinetan zatitzen da.
1) Epidermisa:Azalekoa da, hau da kanpoaldearekin kontaktuan dagoena, epidermisa, zelula geruzez estalita dago, beraz, bertan gertatzen da birsortze zelularra. Zelulek gora egiten dute geruza korneoa osatu arte, geruza honek babes funtzioaz arduratzen den geruza da. Hau geruza fin hidrolipidiko batek estali egiten du, bertan birusek, onddoek, germenek… baldintza eskasak aurkitzen dituzte bertan ugaldu edo bizi ahal izateko, bertan ph ugari dagoelako. Ph horrek, azidotasuna dakar, eta azidotasun horrek gaixotasun edo izaki infekziosoengatik babestu egiten gaitu.
2) Dermisa: Zuntzez, azukrez eta proteinaz osatutako, ehun konjuntiboa da, ehun honek azala indartu, elastikotasuna eta leuntasuna ematen dio azalari. Hemen odol-basaoak, linfatikoak, nerbioak, izerdi-glandulak eta ile-folikuluak daude.
3) Hipodermisa edo larruazaleko gantz-ehuna: Organismoaren gantzen erdia baino gehiago hortxe kokatzen dira hau zelula adiposo eta ehun konjuntiboak osatuta dago.

Larruazala osatzen dituzten organoak.

Ilea

Ileak gorputzean zehar banatuta daude, era desorekatu batean (leku batzuetan beste batzuetan baino ile kopuru handiagoa bait dugu). Gure gorputzean zehar daukagun ileak zenbait funtzio dauzka: Ileak babeztu egiten gaitu, organorik garrantzitsuenen inguruan pilatu egiten da; adibidez: belarrietan eta begietan dauzkagun ileek argia gutxitu eta bertara partikulak sartzea ekiditu egiten dute. Bestalde, gorputz osoan zehar dauzkagun ileek, beroa ematen digute.
Gizakion ileak, egiturari dagokionez, hileak zenbait atal dauzka, azalaren barruan (dermisean ) hain zuzen ere, ileraren sustraia kokatzen da, honen inguruan ile folikuloa dagoelarik. Folikuloen behealdean erraboila ageri da (egitura handiagoa edo zabalagoa duena) eta azken honen bekaldean ile-papila kokatzen da.

Errezeptoreak: Azalean zehar milioka errezeptero dauzkagu, hauek ukimen errepzeptoreak ukimena sentitzeko aukera ematen digute,hau da, ukitzen hari garena nolakoa den (gogorra...9 edo nola dagoen (hotz, bero...) jakiteko aukera ematen digute, hauek ikusi behar izan gabe.

Guruinak:
Izerdi guruinak: Hauek dermisean zehar kokatuta daude, hodi luze eta meheez osatuta daude, gainera, behealdean itxiak dira eta kiribilduak. Kanpoaldean irekitzen diren poroetatik izerdia ateratzen da, izerdia koipe soberakin likiadoa da.
Bi izerdi guruin mota desberdin daude, izerdia jariatzen duten arabera sailkatuak:
1) Izerdi guruin ekrinioak : hauek azalean amaitzen diren glomerulu jariatzaike eta hodi iraizle batez osatua daude.Eguneroko bizitza edo baldintza normaleetan litro bat izerdi galdu daiteke eta muturreko baldintzetan 10, izan ere, azaleko zentimetro bakoitzean 600 izerdi guruin daude (toki batzuetan gehiago eta beste batzuetan gutxiago). Funtzio metabolikoa daukate, larruazalaren likidoak erregulatzen bait dituzte (izerdia...).
2) Izerdi guruin apokrinoak: Feromonak jariatzeaz arduratzen diren eta lobulu jariatzaile handi batek eta ile-bilgor folikuluan amaitzen den dermiseko hodi iraizle batek osatzen dituzte. Hauek gizakiengan oso garrantzitsuak ez direnez desagertzen ari dira, besapean, perineoan, pubisean eta kanpo entzumen hodian kokatzen dira. Gainera, batzuetan gorputzeko zenbait tokitan agertzen diren usain higungarrien sortzaileak dira.

Gantz guruinak:
Gantz guruinek seboa jariatzen dute, ileen bekaldean kokatzen dira, ile bakoitzaren inguruan hiru edo lau ager daitezke.

FUNTZIOAK

Larruazalak funtzio ugari ditu:

1) Babesa: Gure organismoa kanpoko inguruetatik (Hotza, mikroorganismoak...)
2) Termoerregulazioa: Gure organismoaren tenperaturari eusten dio.
3) Sentikortasuna: Hotza, beroa...sentitzeko gai gara honi esker. (errezeptoreei esker)
4) Biltegi funtzioa: Azalak ber barnealdean sustantziak gordetzen ditu: hormonak, bitaminak...
5) Kanporatze funtzioa: Azlak sustantziak kanporatzen ditu : izerdia (gantz soberakinak...)...
6) Mikrobioen aurkako funtzioa: Azala mikroorganismoak gugan bizitzea kontrolatzen du, mikroorganismoen aurkako hesi gisa jokatzen.
7) D bitaminaren sintesia: dietaren bidez jasotako zenbait konposatu, izpi ultramoreak erabiliz, D bitamina bilakatu egiten dira.
8) Pigmentu funtzioa: Epidermisean dauden zenbait zelulek, azalari kolore ezberdinak ematen dizkiote, kolore horien arabera arraza desberdinak sortzen dira.
Pigmentu hauen funtzia eguzkitik babeztean datza.

PATOLOGIA:

Larruazalak hainbat gaixotasun jasan ditzake, hona hemen horietako batzuk:

1) Aknea
2) Dermatitisa
3) Esccema
4) Sarna
5) Herpesak
6) Azaleko onddoak
7) Melanoma
8) Hiperhidrosis
9) Melanoma
10) Estriak
11) Larruazaleko minbizia
12) Psoriasia

Aknea:

Aknea larruazalaren handura infekzio bacteriano bat sortzen duen larruazaleko gaixotasuna da. Gaixotasun hau nerabezaroan agertu hoy da gero denborak aurrera egin ahala pixkanaka-pixakanaka desagertzen joateko. Gaixotasun hau hormonen (tetosterona) jariaketaken aurrean agertzen den erantzun anormala hareagotu egiten da.

Aknea gantz guruinak zelula hilekin batera konbinatu eta piloso folikulua estaliegiten dute.
Aknea gehien bat aurpegian, besoetan, bizkarrean.bularrean eta besoetan ageri egiten da gehienetan.
Aknea eragiten duten faltoreak ez daude oso argi, baina honako hauek izan daitezkeelauste da:

Dieta: Lehen uste zen zenbait jakiek aknea areagotu egiten zutelauste zen, batez ere: azukrea, patata frikituak eta txokolatea. Baina egindako zenbait ikerketen arabera konturatu gare horrek ez duela zertan zerikusirik. Hala ere jaki hauek gantz ugari dute eta hori del aeta gomendatu egiten zai aknea duten pertsonei hauek ekiditzea eta gantz gutxiko elikagaiak edo dietak jarraitzea. Edo jarraitzen den dietaren ikerketa egiten da, eta horrela aknea areagotzen diputen elikagaiak ekiditzea.

Higienea: Higienea kontuan hartu beharreko faktorea da aknea ekiditu edota txikitzeko. Aknea ez da sikinkeria del aeta sortzen baina ala ere larruazala garbitzerakoan hau sortzen duten bakteriekin akabatu egiten da, eta hoy del aeta hau txikitu eta ekiditzen da.

Tratamenduak:
Aknearekin akabatzeko hainbat tratamentu ezberdin daude.
Batzuk eraginkorrak dira hartu eta 2 asteetara, hala ere aknea txikitu eta 3 hilabetera berriro ere agertu ohi da.
Beste batzuk , aldiz aknea betirako erabt kentzeko almena daukate, baina hauek askoz ere arriskutsuagoak dira, izan ere beste eragin batzuk dituzte gure organismoan.

Larruazala esfoliatzea: Horretarako produktu ezberdinak erabili daitezke: xapiak, zaboiak, kremak…
Produktu esfoliatzaileek azido salizilikoa eta azido glikolikoa izaten dute, hauei Ester célula hilak kendu egiten dira larruazaletik.

Antibiotikoak: Antibiotikoak ahoaren bitartez hartu daitezke, hau egiterakoan hauek aknea sortzen duen bakterioarekin akabatu eta gantza txikitzen du. Hala ere, lehen esan bezala hauek ondorio asko izan ditzakete.

Eta beste zenbait bide daude aknearekin akabatzeko.

Aknne maila ezberdina daude:
Akne arina: Garauak urriak eta txikiak dira handura gutxikoak.
Akne moderatua: Garau gehiago ageri dira eta enborrean zehar agertu daitezke baita ere.
Ardurako aknea: Garau ugari ageri dira, hantura itzela larruazalean eta gorputz osoan ager daiteke.

ONDDOAK
Azalean agertzen direnen hartean ohikoenak honako hauek dira:
Tinea pedis edota atleta oina dira: Oinen azpialdean edo vetasen hartean azala erori egiten da. Hauek oinak txarto sikatzean edota oinetako estuak erabili eta izerdiagaitik sortzen dira.
Tinea unguium : Azaletan agertzen den onddoa da, batez ere oinetako azakaleetan, hauen ludiera aldatzen du eta euren itzura eraldatu.
Tinea corporis. Gorputzeko edozein atalean eta gehien bat aurpegian agertzen den onddoa.

PAPILOMAK:
Birun bat da, birus honek eragiten du larruazalean berrugak agertzea.
Kontajiatzeko modua osoerreza da, papiloma duen pertsona baten larruazala ukitzearekin nahikoa da papiloma hartzeko.

PREBENTZIOA ETA TRATAMENDUAK:
EZ gara haietaz gogoratu ere egiten, baina oinak egunero gainbegiratu behar dira eta haien eguneroko higieneari arreta handia jarri behar zaio, batik bat, udan.
izan ere, espazio kolektiboetan, esaterako, igerilekuetan eta kanpinean, mugitzean, onddoak eta papilomak harrapatzeko arriskua handiagoa da.
Oinak giza gorputzaren hezur-egituraren oinarri dira. Udarekin batera, tenperatura handiak iristen dira. Jantzi erosoak eta sandaliak janzteko joera dago eta hondartza eta igerilekuak jende askoren topagune bihurtzen dira.
Beroaren eta jende asko biltzen den tokian ibiltzeak eta, batzuetan, ibilaldi luzeak egiteak oinetan arazoak sor ditzakete, esaterako, babak, ekzemak, papilomak, mikosiak eta infekzioak; izan ere, urteko sasoi horretan oinak gainerakoetan baino gutxiago estalita eraman ohi ditugu eta gaixotasunen bat harrapatzeko arrisku handiagoa dute.
Gizakiak jasaten dituen onddoengatiko infekzioak hiru taldetan banatzen dira gorputzeko zein ataletan agertzen direnaren edo kutsadura-mailaren arabera. Ohikoenak kirola egiteko oinetakoek eragiten dituztenak dira eta beste hainbeste gertatzen da giro hezeekin ere, esaterako, igerilekuak, dutxa edo saunarekin. Toki heze horietan oinetakoak jantzita ibiltzea ezinbestekoa da; izan ere, kutsatzeko mekanismoa arazo hori duen norbait oinutsik ibiltzean gertatzen da, zoruan onddoen espora txikiak uzten baititu, beste edozein pertsonak zapal ditzakeenak, horrela, gaixotasun hori kutsatuz.
Higienea:Onddoak behatzartean azaldu ohi dira; horregatik, behin eta berriz azpimarratzen da higieneak eta onddoen ugalketa eragozteko behar bezala lehortzeak duen garrantzia.
Onddo bidezko kutsadura ekiditeko, batez ere, toki publikoetan, hondartza-txinalak edo latexeko galtzerdiak erabiltzea komeni da. Mendi-ibiliak egiten badira, mendirako oinetako bereziak eta izerdia saihestuko duten zuntz naturaleko galtzerdiak erabiltzea gomendatzen da. Eguneroko oinetakoei dagokionez, erosoa eta malgua izatea komeni da, urratuak eragozteko.
Egunero, higiene egokia zaindu behar da, urratuak eta zauriak ekiditeko oinak ondo hidratatu eta behar dira eta masajea eman behar zaie. Horrela, hondartzan oinez ibiltzea oso osasungarria da oineko muskulatura sendotzeko, bereziki, zenbait patologiaren kasuan; gainera, “peeling” efektua sortzen du, laztasunak limatzen laguntzen dutenak. Aldiz, ez da komeni bainu oso beroez eta luzeez abusatzerik, larruazala bigundu eta onddoen sarrera errazten baitute.
Papilomak dira udan gehitzen dien beste arazo podologiko bat. Larruazalak geruza bat baino gehiago ditu eta dermisean, sakonenean, jaiotzen dira larruazala osatzen duten zelulak; papilomak ere hor sortzen dira. Hasiera batean, larruazaleko edozein zonatan ager daitezke, baina, ohikoena, presioko edo marruskadurako tokietan aurkitzea da, esaterako, oinazpian eta, batez ere, orpoan. Papilomak, batzuetan, kailuez estalita agertzen dira. Mingarriak izaten dira garatxoa oineko presio-zonan dagoenean; eta presionatzean baino min handiagoa ematen dute atximurka egitean.
Tratamendu:Hilabeteak aurrera doazen heinean, tamainaz handitzen joaten dira eta papilomen kolonia antzeko bat sortzen dute inguruko zonetara zabaltzen dena. Begiratu batez, badirudi, tamainaz aldatzen den kailua dela, gainerako lesioa baino zurixkagoa den eraztun batek inguratzen duela.
Onddoekin gertatzen den antzera, papilomak ez kutsatzeko, dutxa kolektiboetan edo igerilekutan oinutsik ez da ibili behar, bereiziki, oinetan zauri edo zartaduraren bat izanez gero; zuntz sintetikozko galtzerdiak eta transpirazio txarreko oinetakoak, oinak izerditzen dituztelako –hezetasunak kalte egiten baitie–, baztertu behar dira; galtzerdiak egunero aldatzea komeni da, eta oinek izerdi asko botatzen badute, agian, birritan ere bai; eta, noski, podologoarengana joan behar da kailuak edo gogorguneak sumatuz gero, papilomak badira ere.
Lesio hori sendatzeko, papilomak substantzia azidoekin, larruazalean erredura eragiten dutenak, tratatuko dira. Arazoa da, nahiko tratamendu luzeak izaten direla. Azken urteetan, papilomak murrizteko, krioterapiaren erabilera nagusitu da. Lesioaren gainean hotza aplikatzean datza, hura izozteko eta, horrela, kutsatuta dauden zelulak suntsitzeko. Podologian, nitrogeno likidoa (-196º C) sarritan erabiltzen da. Zuzenean papilomaren gainean aplikatzen da likido horretan bustitako kotoi-zati baten bidez. Gainerako tratamenduak baino eraginkorragoa da.

Larruazaleko minbizia:

Larruazaleko minbizia, larruazaleko edozein guneetan minbizi zelulak agertzean gertatzen da. Bi larruazal minbizi mota daude: melanoma eta ez melanoma.
Lehengo bestea baino ohikoagoa da.
Larruazaleko minbizia hainbat gauza direla-eta agertu daiteke:
Izpi ultramoreen aurrean denbora gehiegi pasatzeagatik, hau da, eguzkipean denbora lar pasatzeagatik edota eguzkipean inongo babezik gabe igarotzeagatik agertu daiteke.
Edota zenait prodktu kimiko erabiltzeagaitik...


Sintomak: Larruzaleko sintomak
Larruzalean zehar zenbait puntu gorri agertu daitezke, gainera irritazioa agertu daiteke baita era, handura eta askurea.









Larruazaleko minbizia azaltzen duen irudia (erderaz):



http://www.clarin.com/diario/2004/12/10/thumb/info42.jpg

Zenbait gaixotasun eta hauek prebenitzeko aholkuak.

Aknea
Arazo sarrienetako bat aknea dugu. Hormona-aldaketekin lotzen da eta nerabezaroan oso ohikoa da, baina bizitzaren beste aro batzuetan ere ager daiteke. Aknea sebo-guruinekgantz gehiegi jariatzean agertzen da. Horrela, ile-folikuluetan tapoiak sortzen dira, eta horren ondorioz komedoiak, garauak eta zaldarrak agertzen dira.

Akne kontuan larritasun ezberdineko kasuak azaltzen badira ere, erronkarik handiena garauak ez gaizkoatzea da. Horretarako lehendabiziko araua higiene arduratsuada, sarria baina ez gehiegizkoa, eta produktu bereziak erabiltzea ere bai.

Ilea aurpegitik aldenduta mantendu beharko da, larruazala ez zikintzeko, eta garauak ez dira ukitu behar izango. Normalean aknea kentzeko orduan eguzkia onuragarria izan ohi da, baina zenbaitetan errebote-efektua ere gerta daiteke. Elikadurak aknea kalte dezake; beraz, hobe da elikadura orekatu eta anitza izatea, elikagai batzuk erabat debekatu behar izan barik.

Urtikariak, alergiak eta ekzemak:Urtikariak agertzea ere oso maizko arazoa da. Larruazaleko gorriuneak, azkurak eta hanturak, horiexek dira gaixotasun honen ezaugarriak. Sarri askotan kanpoaldeko faktoreekin loturik joaten dira, hala beroarekin nola hotzarekin. Zenbait elikagai edo botika jan izanagatik ere azal daitezke, edota arazo psikologiko batzuen sintoma izan daitezke. Emakume gazteek arazo hau sarriago jasaten dute. Ikaragarri bizkor agertzen den arren, ordu gutxiren buruan desagertu egiten da. Prebenitzeko neurririk onena faktore eragilea albo batera uztea da, ezaguna baldin bada. Kasu batzuetan antihistaminikoak erabiltzea gomendatzen dute.

Ekzemak, beste aldetik, alergiekin loturik joan ohi dira. Estresa arazoa hasteko faktore garrantzitsu bat da. Gaixotasun honetan azkura eta ezkatatzea jasaten dira.


psoriasi batzuk: estresak ere zerikusi handia dauka. 1000 pretsonen8 dira gaixotasun hau sufritzen dutenak. Psoriasia zera da, larrua bizkorregi berritzen dela, eta horregatik hildako zelulak ezin dira apurka-apurka erori. Horren ondorioz, gaixotasunaren ezkatatze tipikoa agertzen da. Estresaz gain, argia, hotza, zenbait infekzio eta alkohol gehiegi edatea gaixotasuna areagotzeko faktoreak dira. Kirola egiteak, erlaxatzeko teknikak ezagutzeak, olo-bainuak hartzeak eta eguzkitara neurrian jartzeak gaixotasuna arintzen laguntzen dute, botikekin batera.

Dieta funtsezko elementua da azala gaixotasunetatik libre geratzeko. Elikadurak C bitamina asko izan behar ditu, fruituetan eta barazkietan izaten dena; E bitaminan ere oparoa izan behar du. Gogora dezagun E bitamina hazietan, landare-olioetan eta fruitu lehorretan izaten dela; Azkenik A probitamina edo betakarotenoak aipatu behar ditugu, eta fruitu horietan eta laranjatuetan topa ditzakegu.

Larruazal sentikorra edo alergia asko izateko joera duena onena, industria elikagai gutxi jatea, gehiegizko izerdia ekiditzea, traspiratzeko aukera ematen duen arropa erabili eta xabpoi neutroak erabiltzea izango da onena.